Seçim sonrası ‘rasyonel zemine geçiş’ adı altında peş peşe atılan adımlarla günü kurtarmaya çalışan iktidar KKM’nin faturasını da halka yüklemenin peşinde. Merkez Bankası’nın (MB) kur korumalı mevduat (KKM) uygulamasının tasfiyesine ilişkin aldığı kararın etkisi sürerken ilk işlem gününde bankacılık hisselerinde %4,21 kayıp yaşandı. Dolar 27,20 liraya kadar çıktı.

Seçim öncesi teşviklerle cazibe kazandırılan KKM 11 Ağustos itibarıyla 3 trilyon 358 milyar liraya kadar çıktı. Rekor girişlerin yaşandığı KKM’nin büyüklüğü toplam mevduatın %26’sına ulaştı. Getirisi dövize endeksli olmasına rağmen istatistiklerde TL mevduat olarak gösterilen KKM, TL mevduatların da %45’i kadar bir büyüklük oluşturdu.

HER KARAR AYRI SORUN

Merkez Bankası’nın son kararlarında öncelikle döviz mevduatına uygulanan zorunlu karşılık oranları artırıldı. İkinci olarak, bankaların menkul kıymet tesisi uygulamasında da değişiklik yapıldı. Değişikliğe göre, vadesi gelen kur korumalı mevduat hesaplarını standart TL mevduata dönüştürme hedefi getirildi. Dönüşüm hedefleri tutturulamazsa bankalar devlet tahvili almak zorunda kalacaklar. Yükselen enflasyon ortamında oldukça düşük olan tahvil almak yerine bankaların, müşterilerini ikna edecek bir mevduat faizi artışına gitmesi bekleniyor. Artan mevduat faizinin kredi faizine yansıyacağı da tahmin ediliyor.

KKM hesaplarıyla ilgili kontrollü çıkış sağlanmazsa ‘atom bombası’ etkisi yaratabileceğine ilişkin uyarılarda bulunuluyordu.

YÜKÜ HALKA ATTILAR

Seçimin üzerinden üç ay geçerken, geride kalan 90 günde, ekonominin dümenine geçirilen Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek başkanlığında ‘rasyonel zemine geçiş’ adı altında pek çok adım atıldı. Enflasyonist etki yaratarak faturanın halka kesilmesine neden olan bu kararlar şöyle;

•Torba Yasa ve ek bütçe çıkarıldı
•MTV’de çift ödeme kararı geldi
•KDV ve ÖTV artırıldı
•Faiz artırıldı
•Her gün yeni zamlar yapıldı
•KKM tasfiye edilmeye çalışıldı

KKM’NİN FATURASI YİNE HALKA ÇIKACAK

Doç. Dr. Baki Demirel, “KKM, ülkenin en önemli sorunlarından olan döviz tevdiat hesapları ve dolarizasyona karşın bir tampon olarak çıkarılmıştı. KKM’nin tasfiyesi durumunda döviz hesaplarına yönelim olacaktır. İlave sermaye kontrolü düşünülmüyorsa bu biraz çelişkili. Kur üzerinde ilave baskı yaratabilir” ifadelerini kullandı.

KKM’den çıkışın parasal sıkılaştırmayı amaçladığını kaydeden Demirel, “Aslında rasyonel politikaların, kamu bütçe disiplinin sağlanmasının bir parçası olarak KKM’nin tasfiyesi düşünülüyor. KKM’nin kamuya yük olduğu düşüncesinin politika yapıcılar tarafından da kabul edildiğini gösteriyor. Yapılan işin arkasında bu var” ifadelerini kullandı. Ekonomi yönetiminin enflasyonu düşürmek için iç talebi baskıladığına dikkat çeken Demirel, şöyle konuştu:

“Önce ücret artışlarının enflasyon nedeni olarak görülmesi ve baskılanması, harcama üzerinden vergilerin artırılması, faizlerin artırılması vs. Bunlar parasal sıkılaştırma ve talebi baskılama politikasının birer araçlarıydı. Şimdi KKM’nin tasfiyesi de böyle gözüküyor. Kur farkını Merkez Bankası karşılayacaktı. Bu da parasal genişleme olarak düşünüldü.”

ZİNCİRLEME ETKİSİ OLUR

Demirel, kurdaki artışın hayat pahalılığını artıracağını belirterek şunları ifade etti: “TL mevduata geçiş isteniyor fakat bunun bir kısmı döviz hesabı olarak geri gelecek. Kur artışının enflasyon etkisi de olacaktır. Bunu ne yapacaklar? Politika faizini artırmadan kredi ve mevduat faizini artırmak isteyecekler. Böylece kredi faizleri de artacak, bu da parasal sıkılaştırmanın diğer parçası. Kredi faizleri artar ve krediye erişim zorlaşırsa insanlar evlerini arabalarını satarlar. Sonuçları ne olacak, izleyeceğiz. Mevduat faizinin ve kredi faizinin yükselmesi belki birçok KOBİ’nin iflası demek, hanehalkının kredi borçlarını ödeyememesi demek. Bu da daha fazla yoksulluk demek. İlave kur ve vergi artışının enflasyona etkisi ne olacak? Arzın küçülmesinin enflasyona etkisi ne olacak. Neden yüksek enflasyonlu ülkeler aynı zamanda en yoksul ülkeler? Türkiye’de ücretlerde çok iyi artışlara ihtiyaç var.”

KKM büyüklüğü ağustos itibarıyla 117 milyar dolar seviyesine çıktı. Bu da toplam mevduatın yaklaşık % 25’ini oluşturuyor. Reuters, KKM karşılıkları için, TL’de seçim sonrası yaşanan değer kaybına bağlı olarak Merkez Bankası’nın Haziran ve Temmuz aylarında 11 milyar dolar ödediğini aktarıyor. Dövize çevrilebilir mevduat uygulamasının maliyeti Hazine tarafından karşılandı. Uygulamanın başladığı tarihten itibaren Hazine’ye toplam maliyeti 152 milyar lira oldu.

KONUT ATEŞ PAHASI ARSAYA, TARLAYA HÜCUM VAR

Ev ve konut fiyatlarının yanından geçilmezken tasarruf sahipleri arsa ve tarlaların oluşturduğu konut dışı gayrimenkule yöneldi. Buna göre ocak-temmuz arası 1 milyon 617 bin 812 adet gayrimenkul el değiştirdi. Bunların 675 bin 327’si konut, 942 bin 485’i büyük çoğunluğunu arsa ve tarlaların oluşturduğu konut dışı gayrimenkul. Konut dışı gayrimenkul satışları 2022’de 912 bin 448, 2021’de 742 bin 583, 2020’de 608 bin 353 olarak gerçekleşti.

Böylece toplam satışlar içerisinde konut dışı gayrimenkulün payı ilk kez yüzde 58,3’e ulaştı. Ajanslara konuşan uzmanlar, son dönemde konut dışı gayrimenkul satışlarında kırılan rekorun çarpıcı olduğunu söyledi. (Birgün)