İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi) Davası Nedir?

İzale-i Şuyu veya ortaklığın giderilmesi davası, paylı veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz mallarda ortaklar arasındaki mevcut paydaşlığa son vererek kişisel mülkiyete geçişi sağlayan çok taraflı bir dava türüdür.

Ortaklığın giderilmesi davasında amaç; ortaklar arasında çıkan anlaşmazlıkların ve uyuşmazlıkların mahkeme yoluyla ortaklığın giderilerek çözülmesidir. Ortaklığın giderilmesi; Aynen Taksim Suretiyle ve Satış Suretiyle olmak üzere iki yöntemle mümkündür:

• Aynen Taksim Suretiyle İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi): Taşınır veya taşınmaz malın aynen bölünmesidir.
• Satış Suretiyle İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi): Taşınır veya taşınmaz malın icra yoluyla satılarak bedelinin paydaşlar arasında bölüştürülmesidir.

1. Aynen Taksim Suretiyle İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi)

Medeni Kanun md. 699/2’ye göre; taraflardan biri ortak malın aynen taksim edilerek ortaklığın giderilmesine karar verilmesini isterse, hakim öncelikle aynen taksim şartlarının bulunup bulunmadığını araştırır. Malın aynen taksimi için taraflardan yalnızca birinin talepte bulunması yeterlidir. Ancak dava konusu taşınmazın yüzölçümü, niteliği, pay ve paydaş sayısı ve tarım arazilerinin niteliği ile imar mevzuatına göre aynen taksimin mümkün olup olmadığının araştırılması gerekir. Taşınmazın önemli ölçüde bir değer kaybına uğraması söz konusu ise aynen bölünerek paylaştırılmasına karar verilemez.

Aynen bölünerek paylaştırma mümkün ise bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi halinde eksik değerdeki parçaya para (ivaz) eklenerek denkleştirme sağlanır. Paydaşlar arasında anlaşma olmadıkça hakim kendiliğinden bazı taşınmazların bir kısım paydaşlara, kalanın diğer paydaşlara verilmesi şeklinde aynen bölünerek paylaştırmaya karar veremez.

2. Satış Suretiyle İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi)

Taşınmazın aynen taksimi mümkün değilse ortaklığın satış suretiyle giderilmesine karar verilir. Taşınmaz malın satışı, satış memurluğu veya icra dairesi marifetiyle açık arttırma yoluyla yapılır. Ancak tüm paydaşlar satışın ortaklar arasında yapılması hususunda anlaşırlarsa satış yalnızca ortaklar arasında yapılır.

Ortaklığın satış yoluyla giderilmesi halinde dava konusu taşınmaz üzerinde muhdesat (bina, ağaç vb.) varsa bunların taşınmazla birlikte satılması gerekir. Muhdesat arzın değerinde bir artış meydana getiriyorsa bu artışın belirlenmesi için dava tarihi itibariyle arzın ve muhdesatın değerleri ayrı ayrı tespit edilir. Belirlenen bu değerler toplanarak taşınmazın tüm değeri bulunur. Satış sonunda elde edilecek bedel içinden muhdesat bedeli muhdesat sahibi paydaşa, geri kalan bedel ise payları oranında paydaşlara dağıtılmak üzere bölüştürülür.

Ortaklığın Giderilmesi Davası Kime Karşı Açılır?

Paylı mülkiyette menkul veya gayrimenkule ortak olan paydaşlardan her biri diğer paydaşlara karşı Ortaklığın Giderilmesi davası açabilir. Bu davada taşınır veya taşınmaz maldaki ortaklığa son verilerek ortaklığın sona erdirilmesi talep edilir. Paydaşlar, malı nasıl pay edeceklerine dair kendi aralarında bir anlaşma yaparak ortaklığa son verebilecekleri gibi, anlaşma sağlanamaz ise, paydaşlardan biri diğer tüm paydaşlar aleyhine izale-i şuyu davası açarak dava yoluyla ortaklığın giderilmesini isteyebilir.

Ortaklığın giderilmesi davasında paydaşlar arasında zorunlu dava arkadaşlığı olup; tüm paydaşların bu davada yer alması zorunludur. İzale-i şuyu davasında davanın kazananı veya kaybedeni olmaz, davanın tarafı olan herkes davadan aynı şekilde etkilenir.

Ortaklığın Giderilmesi Davasında Muhdesatın Aidiyeti Konusunda Çekişme

Ortaklığın giderilmesi davasının konusu taşınmazda bulunan bina, ağaç vb. bütünleyici parçaların mülkiyetinin kime ait olduğu konusunda anlaşmazlık var ise; bu durumda bu uyuşmazlık ‘’Muhdesatın Aidiyetinin Tespiti’’ denen ayrı bir dava konusudur. Bu ihtimalde muhdesatın aidiyetinin tespiti davası sonuçlanmadan, izale-i şüyu davası sonuçlandırılmaz. Başka bir ifade ile muhdesatın aidiyetinin tespiti davasının sonuçlanması bekletici mesele yapılır. Çünkü, ortaklığın giderilmesi istenen taşınmazda yer alan muhtesatlar üzerindeki mülkiyet hakkı tespit edildikten sonra bütünleyici parçalar da dahil edilerek ortaklık giderilir.

Muhdesatın ortaklardan başka üçüncü şahsa ait olması halinde bu kimseyi muhdesat sahibi olarak davaya dahil etmek ve ona satış bedelinden pay vermek mümkün değildir.

Ortaklığın Giderilmesi Davası Hangi Mahkemede Açılır?

Yetkili Mahkeme: Ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davasında yetkili mahkeme taşınmaz malın bulunduğu yer mahkemesidir.

Görevli mahkeme: Ortaklığın giderilmesi (izale-i şüyu) davasında görevli mahkeme ise; Sulh Hukuk Mahkemesi’dir.

Ortaklığın giderilmesi davaları kişisel mülkiyete geçmek isteyen hak sahibinin haklarını güvence altına almakla birlikte, diğer tüm paydaşların haklarını da eşit bir şekilde koruyacağından bir avukat tarafından takip edilmelidir.