Oyunu görmek

Yarım yüzyıl kadar önce Vietnam’la Kamboçya’da olduğu gibi Afganistan ve Irak’taki “kazanılamaz” savaşlar da ABD’nin manevi gücünü zayıflattı. Belki de tüm bu senaryolarda mağlubiyet kaçınılmazdı. Şimdi önemli olan, ABD’nin savaşacak cesareti olmadığına işaret etmiş olması.  Taliban’a karşı savaş kaybedildi. Teröre karşı savaş kaybedildi. ABD’nin müttefikleri de kaybetti.  1975’te Vietnam’ın kaybedilmesinden sonra Sovyetler cesaret kazanmıştı. 1979    Noel’inde imparatorluklarını Afganistan’a doğru genişletmeye karar verdiler.

ABDdurumu protesto etmiş, işlevsiz yaptırımlardan başka bir şey yapmamıştı. Kabil’deki karmaşanın görüntüleri ve Taliban’ın kontrolü hızla devralması, Saygon’un düşüşünden tutun da Jimmy Carter’ın 1980’de Tahran’da yer alan İran büyükelçiliğindeki ABD’li rehineler için başlattığı feci kurtarma girişimine kadar ABD tarihinin en kötü dış politika krizlerinden bazılarıyla karşılaştırıldı. 20 yılda tam ya da yarı zamanlı olarak ABD’lilerle çalışmış gazeteciler, çevirmenler ve aktivistlerin yanı sıra, Taliban’ın bir kez daha ülkenin kontrolünü aniden ele geçirmesiyle  Çaresizlik içindeki bir avuç kişi, onlara aldırış etmeden havalanan uçağın motoruna tırmandı.

Trump’ın desteklediği “Önce Amerika” fikrinin ne olduğuna dair vahim ve yerinde bir örnekti ama daha insancıl bir dış politika vaatleriyle iktidara gelen halefi Joe Biden’ın döneminde yaşandı. Hem Biden hem de Trump, ABD güçlerini Afganistan’dan çıkarma vaadiyle kampanya yürüttü.  Mayıs 2021’e kadar tam çekilmeyle devam ettirmek için Taliban’la anlaşma imzaladı. ABD ordusunun ayrılacağı gün için kendisine uygun planı ve pozisyonu ayarladı. Gelin görün ki, o günü beklemedi. Anlaşma şartlarına  uymadı. Sonuç, ABD ordusunun terk ettiği silahlar ve Afgan merkez bankasına bıraktığı almayı unuttuğu 9 milyar dolar ile yeni bir anlayışın, farklı bir disiplinin ortaya çıkmasına neden oldu.
İşte asıl oyun da burada başlıyor…

Irak ve Afganistan’dakiler, tarihteki en maliyetli savaşlar arasında yer alıyor. İki savaşın maliyeti 2 trilyon dolar. Savaş tahvilleri ya da  bağış, vergilerle finanse edilen ordunun, tarihinde verdiği tüm savaşların aksine bu 2 trilyon dolar tamamen borç alınmış bir para.2050 yılında bu borç  6,5 trilyon dolara ulaşması bekleniyor.

ister zafer ya da  yenilgi olarak tanımlansın, ABD bu maliyette bir savaşı neden durdurmasın?

Amerikan ulusal kimliğinin birliğini tehdit eden derin etnik ve ırksal bölünmelere, her türlü siyasi ve sosyal bölünmeden sıkıntı da olan Amerika için Afganistan’dan çekilmek ortak bir yaklaşım..

Halkın  Afganistan’dan çekilme kararı, Washington’daki  siyasi seçkinlerin de onayına sahip.

Peki, Amerika’nın bölgeden çekilmesiyle bölge ülkeler nasıl bir nasıl bir yaklaşım içinde olacak ve bölge de ortaya çıkan boşluk nasıl dolacak?
Çin, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Müslüman azınlığa karşı sicili nedeniyle Taliban’ın İslami ideolojik boyutundan korkuyor.
Çin ayrıca neredeyse 10 yıldır dış politikasının en önemli unsuru olan “”Yeni İpek Yolu” projelerinin, başta Afganistan ve Pakistan olmak üzere Asya’nın istikrarı için de endişe duyuyor.

İran ise, bin kilometre kara sınırını paylaştığı ve yüzde 15 Şii azınlık bulunan bir ülke üzerinde katı bir Sünni rejimin kontrol sağlamasından korkuyor.

ABD çekilme kararıyla bedelini doğrudan bundan yararlananların ödemesini tercih etmiş oluyor. Bu durumda söz konusu yararlanıcılar Taliban, İran, Çin ve bir dereceye kadar da Rusya”dır.Bu taraflar, ya çıkarlarını korumak için uzlaşı yolları bulacaklar ya da istikrarsızlığın kaosuna kapılacaklar. Her iki durumda da Abd geri çekilme kararı ile gerçek baskı noktaları oluşturdu.

Bölgedeki ülkelerle çatışma ve çekişme içinde bulunduğu bir anda, Taliban sorununu İranlıların, Çinlilerin, Rusların ve Pakistan’ın omuzlarına yükledi. Bölge ülkelerinin kendisini hedef alan şantajlarının tutsağı olmaktan kendisini uzaklaştırdı. Kısa vadede çekilme kararı, Amerika’nın müttefiklerinin kendisine güvenini etkileyebilir. Ama uzun vadede ABD herkes için vazgeçilmezdir. Afgan yerel iş birlikçilerini ise Türkiye’ güvenli hattına yönlendirerek başka bir problemin doğmasına neden oldu. Varlığı ve yokluğu da başka bir dert olan Amerika..